1. Ορισμός της Εργοθεραπείας
Η εργοθεραπεία είναι επιστήμη υγείας που επικεντρώνεται στην υποστήριξη των ανθρώπων, ώστε να συμμετέχουν ενεργά σε καθημερινές δραστηριότητες (έργα) που έχουν σημασία για τη ζωή τους, ανεξαρτήτως ηλικίας, κατάστασης υγείας ή κοινωνικού πλαισίου. Σύμφωνα με τον ορισμό της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Εργοθεραπευτών (World Federation of Occupational Therapists – WFOT), η εργοθεραπεία προάγει την υγεία και την ευεξία μέσω της συμμετοχής σε δραστηριότητες με προσωπικό και κοινωνικό νόημα.
Η προσέγγιση της εργοθεραπείας είναι εξατομικευμένη, καθώς λαμβάνει υπόψη τις δυνατότητες, τις επιθυμίες και τις ανάγκες κάθε ατόμου (WFOT, 2012). Ο ρόλος της/του εργοθεραπεύτριας/τή είναι να υποστηρίζει την ανάπτυξη ή υποστήριξη δεξιοτήτων, να προσαρμόζει το περιβάλλον και να ενδυναμώνει τη λειτουργική ανεξαρτησία του ατόμου τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο (Case-Smith & Miller, 1999).
2. Ιστορική Ανασκόπηση και Εξέλιξη της Εργοθεραπείας
Η εργοθεραπεία ξεκίνησε ως αναπόσπαστο μέρος της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης τον 18ο αιώνα, όταν ιατροί όπως ο Philippe Pinel στη Γαλλία και ο William Tuke στην Αγγλία εισήγαγαν την ιδέα της «ηθικής αγωγής», χρησιμοποιώντας δημιουργικές και εργασιακές δραστηριότητες για την υποστήριξη της ψυχικής υγείας (Spackman, 1968). Ως σύγχρονη επιστήμη, η εργοθεραπεία αναπτύχθηκε θεσμικά στις ΗΠΑ στις αρχές του 20ου αιώνα, με την Eleanor Clarke Slagle να θεμελιώνει τα πρώτα προγράμματα «καθημερινής θεραπείας» σε ψυχιατρικά ιδρύματα.
Κατά τη διάρκεια και μετά τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, η εργοθεραπεία απέκτησε κεντρικό ρόλο στην υποστήριξη τραυματιών πολέμου, ενσωματώνοντας αρχές της φυσιοθεραπείας, της ψυχολογίας και της κοινωνικής φροντίδας (Scaffa et al., 2010).
Στην Ελλάδα, η εργοθεραπεία εμφανίστηκε οργανωμένα το 1946 με την υποστήριξη της UNRRA και του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Το 1954 η Ρούλα Γρηγοριάδου, η πρώτη ελληνίδα εργοθεραπεύτρια εκπαιδευμένη στο εξωτερικό, ενσωμάτωσε την εργοθεραπεία στην ψυχιατρική μονάδα του Δρομοκαΐτειου. Η επίσημη εκπαίδευση των εργοθεραπευτών ξεκίνησε το 1977, ενώ σήμερα λειτουργούν τρία πανεπιστημιακά τμήματα στην Ελλάδα.
3. Σκοπός και Στόχοι της Εργοθεραπείας στην Υποστήριξη Ατόμων με Αναπτυξιακές ή Άλλες Διαταραχές
Η εργοθεραπεία έχει ιδιαίτερη σημασία για άτομα με αναπτυξιακές διαταραχές, ψυχικές ή κινητικές δυσκολίες, καθώς στοχεύει στη βελτίωση της λειτουργικότητας και στην ενίσχυση της συμμετοχής τους στην καθημερινότητα. Στον παιδιατρικό πληθυσμό, συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, όπως η αυτοεξυπηρέτηση, η κινητικότητα, η κοινωνική αλληλεπίδραση και η σχολική ένταξη (Case-Smith, 2005).
Σύμφωνα με τους Rosenberg και Cohen Erez (2023), τα παιδιά με νευροαναπτυξιακές διαταραχές (όπως ο αυτισμός και η νοητική αναπηρία) αντιμετωπίζουν τις καθημερινές δραστηριότητες με μεγαλύτερες δυσκολίες και συχνά με μειωμένο αίσθημα νοήματος, σε σύγκριση με τα νευροτυπικά παιδιά. Αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αυτοεκτίμηση και την κοινωνική τους ένταξη. Η εργοθεραπεία επιδιώκει να γεφυρώσει αυτό το χάσμα μέσα από θεραπευτικές προσεγγίσεις όπως το παιχνίδι, την αισθητηριακή ολοκλήρωση, τις δραστηριότητες καθημερινής ζωής και την τροποποίηση του περιβάλλοντος (Case-Smith & Miller, 1999).
Η εργοθεραπεία δεν περιορίζεται σε μεμονωμένη παρέμβαση, αλλά αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ολιστικής υποστήριξης που παρέχει μια διεπιστημονική ομάδα, στην οποία συμμετέχουν λογοθεραπεύτριες/τές, φυσικοθεραπεύτριες/τές, ψυχολόγοι, κοινωνικές/οί λειτουργοί και εκπαιδευτικοί. Η ολιστική προσέγγιση της εργοθεραπείας στοχεύει όχι μόνο στην ανάπτυξη και ενίσχυση δεξιοτήτων, αλλά και στην προσαρμογή περιβαλλοντικών παραγόντων, καθώς και στην ενδυνάμωση του ίδιου του ατόμου, ώστε να έχει ενεργό και ουσιαστικό ρόλο στη ζωή του (Morgan & Long, 2012).
Συμπεράσματα
Η εργοθεραπεία αποτελεί πολυδιάστατο επιστημονικό πεδίο με εφαρμογές που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα αναγκών, από την παιδιατρική και την ψυχική υγεία έως την υποστήριξη μετά από τραυματισμούς ή χρόνιες καταστάσεις υγείας. Ιδιαίτερα στην υποστήριξη παιδιών με νευροαναπτυξιακές διαταραχές, η εργοθεραπεία αναδεικνύεται σε καθοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη λειτουργικών δεξιοτήτων, την ενίσχυση της αυτονομίας και την προώθηση της συμμετοχής τους στο κοινωνικό και σχολικό περιβάλλον.
Η βασική αρχή της εργοθεραπευτικής πρακτικής έγκειται στην αξία του «έργου» για το άτομο, δηλαδή της δραστηριότητας που φέρει προσωπικό νόημα και σκοπό στη ζωή του. Στο πλαίσιο αυτό, η θεραπευτική προσέγγιση χαρακτηρίζεται από ενσυναίσθηση, εξατομικευμένη υποστήριξη και ενεργή συμμετοχή τόσο του ίδιου του ατόμου όσο και της οικογένειάς του στη διαδικασία παρέμβασης.
Παράλληλα, η διεπιστημονική συνεργασία με άλλους επαγγελματίες υγείας και εκπαίδευσης, σε συνδυασμό με τη συνεχή τεκμηρίωση μέσω ερευνητικών δεδομένων, καθιστούν την εργοθεραπεία απαραίτητο εργαλείο για την υποστήριξη και την κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία στη σύγχρονη κοινωνία.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Case-Smith, J. (2005). Occupational therapy for children and adolescents (5th ed.). Mosby
Case-Smith, J. & Miller, H. (1999). Occupational therapy with children with pervasive developmental disorders. American Journal of Occupational Therapy, 53(5), 506-513. https://doi.org/10.5014/ajot.53.5.506
Morgan, R. & Long, T. (2012) The effectiveness of occupational therapy for children with developmental coordination disorder: A review of the qualitative literature. British Journal of Occupational Therapy, 75(1), 10-18. https://doi.org/10.4276/030802212X13261082051337
Rosenberg, L. & Cohen Erez, A. (2023). Differences in meaning of occupations between children with and without neurodevelopmental disorders. Occupational Therapy Journal of Research, 43(1), 35-42. https://doi.org/10.1177/1539449222109431
Scaffa, M.E., Reitz, M. S. & Pizzi, M. A. (2010). Occupational therapy in the promotion of health and wellness. F.A. Davis Company
Spackman C. S. (1968). A history of the practice of occupational therapy for restoration of physical function: 1917-1967. American Journal of Occupational Therapy, 22(2), 67-71.
World Federation of Occupational Therapists. (2012). Definition of occupational therapy. https://wfot.org/resources/definitions-of-occupational-therapy-from-member-organisations
